تست قند خون ناشتا یکی از مهم ترین تست ها برای اندازه گیری قند خون و تشخیص بیماری "دیابت" است. این تست که به نام انگلیسی " Fasting Blood Sugar, FBS" یا "ّFasting Plasma Glucose , FPG" هم شناخته می شود یک تست ساده و ارزان قیمت است.

هدف از انجام تست

تست قند خون ناشتا (FBS)، لازم است در تمام افراد بالای 45 سال انجام شود و این تست هر 3 سال یکبار تکرار گردد. علاوه بر آن لازم است در افرادی که علایم دیابت دارند یا در معرض ابتلا به دیابت هستند ، این تست علیرغم سن و سال آنها ، انجام شود.

👈 بیشتر بدانیم:علایم و نشانه های دیابت🔗

در طول شب که شما غذا مصرف نمی کنید ، میزان قند خون پایین می آید. در اثر افت قند خون هورمون "گلوکاگون" از پانکراس آزاد می شود که می تواند موجب افزایش قند خون شبانه شود. اگر بدن شما انسولین به حد کافی تولید نماید می تواند جلوی افزایش قند خون را بگیرد ولی اگر میزان انسولین خون کم باشد یا سلولهای بدن نسبت به عملکرد آن مقاوم باشند ، میزان قند خون شبانه شما افزایش خواهد یافت. قند خون ناشتا عدد قند خون را به دنبال عدم مصرف غذا نشان می دهد.

برای اندازه گیری قند خون شما شاید لازم باشد فقط از قند خون ناشتا استفاده شود یا اینکه تست های دیگری هم در کنار آن انجام گردد مانند:

  1. تست اتفاقی و راندوم قند خون
  2. تست قند خون به دنبال مصرف مقدار مشخصی از ترکیبات قندی. این تست که به "تست تحمل مصرف قند" یا "Oral Glucose Tolerance Test OGTT" معروف است ، یک ساعت بعد از مصرف قند خوراکی به دنبال ناشتا بودن صورت می گیرد.
  3. تست "هموگلوبین A1c" که نشان دهنده کنترل قند در دو تا سه ماه گذشته است.

 برای تفسیر دقیق قند خون ناشتا اگر تست شما در یک نوبت بیشتر از حد استاندارد نشان دهد لازم است تا در یک روز دیگر این تست تکرار شود. یا اینکه برای تأیید تشخیص از تست های دیگر مانند تست تحمل قند خون "OGTT" یا تست هموگلوبین "HbA1c" استفاده شود.

از نظر میزان دقت در تشخیص دیابت ، تست قند خون ناشتا "FBS یا FPG" دقت بیشتری نسبت به "HbA1c" دارد ولی قدرت و دقت تشخیصی تست تحمل قند خون یا "OGTT" از همه آنها بیشتر و بهتر است. ایراد مهمی که تست تحمل قند خون دارد این است که در زمان پیگیری درمان دیابت و بررسی اثربخشی داروهای دیابت نمی توان از آن استفاده نمود و بیشتر برای تشخیص از آن استفاده می شود.

تست قند خون


خطرات و ریسک انجام آزمایش

 انجام آزمایش قند خون ناشتا معمولاً فاقد عوارض و خطر خاصی است. عوارضی که با این آزمایش محتمل هستند می توانند شامل موارد زیر باشند:

  1. سخت بودن خون گیری و درد مکرر سوزن آزمایش

  2. خونریزی در زیر پوست که تا چند روز بعد جذب می شود

  3. سرگیجه و ضعف به دنبال درد سوزن

  4. حساسیت و واکنش به خون یا درد ناشی از آن

  5. و ندرتاً عفونت محل خون گیری

راهنمای انجام تست

 باید بدانید که احتمالاً لازم است برای تشخیص قطعی دیابت این تست را در یک روز دیگر تکرار نمایید یا از تست های دیگر مانند تست تحمل قند یا آزمایش خون هموگلوبین استفاده کنید. تست قند خون ناشتا می تواند در آزمایشگاه ، مطب پزشک یا درمانگاه صورت بگیرد. برخی از آزمایشگاهها دارای خدمات تست در منزل یا در محل کار هم هستند.

قبل از تست

 برای انجام تست ناشتای قند خون شما باید حداقل 8 ساعت آب و غذا مصرف نکرده باشید بنابراین بهتر است تست در ساعات اولیه صبح انجام شود. علاوه از عدم مصرف آب و غذا ، سعی کنید تا زمان انجام تست ، استرس و هیجان شدید هم نداشته باشید. استرس قبل از تست مانند عصبانیت شدید یا فعالیت بدنی بیش از حد می تواند با ترشح هورمون های استرسی موجب افزایش قند خون شما شود و نتیجه تست شما اشتباه شود.

برای اینکه در اغلب موارد تست از ناحیه جلوی آرنج انجام می شود بهتر است برای راحتی اپراتور از لباس راحتی که قابل جابجابب باشد استفاده نمایید.

حین تست

 برای انجام تست باید راحت و بدون استرس باشید. برای تشخیص دیابت لازم است تست تشخیص دیابت با استفاده از سرنگ و خون گیری صورت بگیرد و نمونه نوک انگشت با استفاده از نوار و سوزن برای تشخیص دیابت کافی نیست و از این روش بیشتر برای پیگیری و کنترل قند استفاده می شود.

خون گیری معمولاً از ناحیه جلوی آرنج انجام می شود لذا لازم است برای راحتی در خون گیری از لباس های مناسب استفاده نمایید.

حین انجام تست شاید به دلیل ترس از سوزن یا درد تست ، عضلات و بدن خود را منقبض نمایید یا پاهای خود را به هم فشار دهید. انجام این کار با ترشح هورمون های استرسی می تواند به صورت کاذب میزان قند خون شما را بالا ببرد و بهتر است انجام نشود.

حین تست اگر استرس دیدن خون دارید بهتر است از نگاه کردن به فرایند خون گیری اجتناب نمایید.

بعد از تست

 بعد از انجام تست بهتر است به مدّت 5 تا 10 دقیقه در محل تست بمانید برای اینکه احتمال دارد دچار ضعف و افت فشار خون بشوید. اگر نسبت به افت قند خون نگران بودید یا علایم افت قند خون داشتید ، بهتر است از قبل لقمه غذا یا میان وعده را با خود همراه داشته باشید و بعد از خون گیری مصرف نمایید.

بعد از تست و مصرف غذا ادامه کار و فعالیت های روزانه بلامانع است.

حساسیت و درد محل خونگیری معمولاً بعد از یکی دو روز از بین می رود ولی اگر خونریزی زیر پوستی داشته باشید ، شاید تا یک هفته هم طول بکشد.

تفسیر نتایج تست

 جواب تست قند ناشتا معمولاً چند ساعت بیشتر طول نمی کشد. نتیجه تست قند به صورت عدد نمایش داده می شود و واحد آن معمولاً میلی گرم در صد میلی لیتر خون است (mg/dl).

تفسیر نتایج تست به صورت زیر است:

تفسیر نتایج قند خون

 اگر قند خون در مرحله نرمال بود ، دیابت وجود ندارد ولی اگر قند خون افزایش یافته یا در مرحله دیابت بود ، لازم است برای تشخیص دیابت تست دوم در یک روز دیگر و با رعایت شرایط گفته شده در بالا تکرار شود یا این که از تست های دیگر مانند HbA1c  یا تست تخمل قند خون OGTT استفاده شود.

نتایج تست می تواند در یک فرد ، در روزهای مختلف و حتی در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد. حتی در یک آزمایشگاه ، نتیجه تست می تواند با کیت های مختلف تغییر نماید.

برای تشخیص دیابت باید دو عدد تست ناشتای خون که در روزهای مختلف انجام شده اند ، 126 میلی گرم یا بیشتر از آن باشند.

 تفسیر نتایج تست و تشخیص دیابت حتماً باید زیر نظر پزشک باشد. برخی از بیماریها هستند که می توانند موجب افزایش قند خون شوند و لزوماً در این حالتها دیابت وجود ندارد مانند سندروم کوشینگ ، مصرف بیش از حد کورتونها ، در دوران بعد از بیماری مهم مانند سکته قلبی و بسیاری از عفونتها. لذا حتماً باید قبل از تشخیص دیابت فرد توسط پزشک معاینه شده و پس از بررسی و شرح حال دقیق علت افزایش قند خون مشخص شود.

اگر قند خون فردی در مرحله دیابت باشد، احتمال برگشت به حالت نرمال وجود دارد. رعایت شیوه زندگی سالم ، تغذیه مناسب و انجام فعالیت بدنی می تواند باعث شود مرحله پیش دیابت ( و حتی دیابت نوع 2 ) به حالت نرمال برگردد. با این حال عدم رعایت اصول فوق باعث می شود تا با ادامه شرایط ، به احتمال زیادی فرد به دیابت نوع 2 مبتلا گردد.

👈 بیشتر بدانیم: سندرم متابلیک🔗

افت قند خون

 در افراد دیابتی قند خون کمتر از 70 میلی گرم به معنی "افت قند خون" یا "هیپوگلیسمی" است که عارضه ای مهم و جدی محسوب می شود. در افراد غیر دیابتی ، عدد قند خون کمتر از 55 میلی گرم به معنی افت قند خون و هیپوگلیسمی است. پایین بودن قند خون علل متعددی دارد:

در افراد دیابتی استفاده از دارو و مصرف غذای کم می تواند به افت قند خون منجر شود.

مصرف داروی ضد دیابت بیش از حد تجویز شده

انجام ورزش و فعالیت بدنی زیاد

نارسایی کلیه یا کبد

بلافاصله بعد از خوردن غذا

تومورهای پانکراس مانند تومور "انسولینوما"

سوءتغذیه و سوءجذب