تشخیص دیابت نوع دو : آیا من دیابت دارم؟

طبق برآوردهای علمی و آماری تقریبا ۱۲ درصد از افراد جامعه ایرانی (۹ میلیون نفر)، دارای دیابت نوع ۲ هستند، درحالیکه حدود یک سوم آنها اطلاعی از بیماری خود ندارند.

دیابت از جمله بیماری هایی است که عوارض آن سالها بعد از شروع بیماری روی می دهد . تعداد این سالها ، از زمان تشخیص بیماری تا زمان شروع عوارض دیابت ، کاملا به میزان کنترل قند خون وابسته است به طوری که اگر فردی کنترل قند مناسب داشته باشد ، میزان عوارض دیابت در وی بسیار کاهش یافته و دیرتر ظاهر خواهد شد. لذا تشخیص هر چه زودتر بیماری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است .

چه افرادی لازم است تست دیابت انجام بدهند؟

۱- اگر علایم دیابت وجود داشته باشند

علایم دیابت غیر اختصاصی هستند به این صورت که هیچ گونه علامت منحصر بفردی که برای بیماری دیابت تشخیصی باشد ، وجود ندارد ، بلکه مجموعه ای از علایم که شاید در بیماری های دیگر هم دیده شوند ، می توانند به عنوان شک به دیابت مطرح باشند ، مانند:

• ادرار کردن زیاد

• تشنگی زیاد و نوشیدن مکرر مایعات

• گرسنگی شدید

• خستگی بیش از حد

• سوزن سوزن شدن دست و پا

• کاهش دید چشم

• ترمیم بسیار آرام بریدگی ها و زخم ها

• علایم پوستی به صورت تغییر رنگ سیاه و برآمدگی های کوچک در زیر پوست ناحیه پشت گردن ، آرنج ، دست ها و زانو.

۲- در افراد بدون علایم دیابت

الف)  همه افراد بالای ۴۵ سال و در صورتی که تست اولیه سالم باشد ، تکرار آن هر یک تا سه سال.

ب)  در افراد زیر ۴۵ سال اگر اضافه وزن داشته باشند (BMI بیشتر از ۲۴.۹) همراه با یکی از موارد زیر:

• عدم تحرک بدنی کافی

• فامیل درجه اول دیابتی

• سابقه خانوادگی و ارثی قوی برای دیابت

• زنانی که نوزاد با وزن بیشتر از ۴۵۰۰ گرم به دنیا آورده اند

• زنان با دیابت در زمان حاملگی

• افرادی که در آزمایش خون آنها HDL خون کمتر از ۳۵mg/dl یا تری گلیسرید بیشتر از ۲۵۰mg/dl باشد.

• فشارخون بالا

• هموگلوبین A1C بیشتر از ۵.۷ یا وجود عدم تحمل قند در آزمایش قند قبلی

• وجود بیماری قلبی - عروقی

طبق توصیه انجمن دیابت آمریکا ، افراد زیر ۱۸ سال با اضافه وزن و چاقی ، که دو تا از موارد فوق را داشته باشند هم باید تست غربالگری دیابت انجام دهند.

تست های تشخیص دیابت

برای تشخیص دیابت لازم است یک یا چند مورد آزمایش خون انجام شود. دیابت معمولا با آزمایش هموگلوبین A1C تشخیص داده می شود و اگر در دسترس نبود شاید بقیه تست ها انجام شوند.

لازم به توضیح است که برای تشخیص دیابت نباید از دستگاه ها و نوار چک قند خون که افراد در منزل استفاده می کنند ، استفاده کرد. تشخیص دیابت فقط با نمونه خون و پلاسما ، قابل انجام است.

1- هموگلوبین A1C

این هموگلوبین در اثر اتصال قند خون به گلبول های قرمز ایجاد می شود و نشان دهنده وضعیت قند خون فرد در دو تا سه ماه گذشته است. خوبی این تست این است که احتیاج به ناشتا بودن و یا مصرف گلوکز برای تست خون ندارد.

۲- تست راندوم و اتفاقی

اگر شما علایم مربوط به دیابت را داشته باشید ، انجام تست در هر زمانی می تواند به تشخیص دیابت کمک نماید. این نوع آزمایش زمانی انجام می شود که تست A1C در دسترس نیست و شما نمی خواهید ناشتا بمانید. 

۳- تست قندخون ناشتا FBS

برای انجام تست ناشتا ، لازم است به مدت 8 تا 10 ساعت قبل از تست از هیچ نوع غذا یا مایعات استفاده نکنید. بهتر است تست در ساعت اول روز و بعد از ناشتای شبانه باشد تا فعالیت بدنی و استرس های روزانه بر روی تست ، اثر نگذارد.

اگر نتیجه تست شما در مرحله دیابت باشد ، لازم است قبل از شروع درمان و برای قطعی شدن تشخیص ، یک نوبت دیگر تست شما تکرار شود.

۴- تست تحمل گلوکز OGTT

این تست که به آزمایش دو ساعت بعد از ناشتا هم معروف است ، در اصل تست تحمل بدن به مصرف قند است. در این تست بعد از اندازه گیری قند خون ناشتا ، نوشیدنی حاوی 75 گرم گلوکز به فرد داده می شود تا بخورد و بعد از 2 ساعت مجددا قند خون اندازه گیری می شود.

 برای تشخیص قطعی دیابت ، اگر تست یک نوبت در مرحله دیابت بود ، لازم است تست تکرار شود.

 برای تشخیص دیابت حاملگی از تست تحمل گلوکز استفاده می شود با این تفاوت که به جای 75 گرم از 50 گرم گلوکز استفاده می شود و تست به جای دو ساعت بعد از خوردن گلوکز ، یک ساعت بعد از آن انجام می گیرد. اگر نتیجه کمتر از 140mg/dl بود که نرمال است ولی اگر 140mg/dl یا بیشتر بود ، لازم است تکرار گردد.

پیش دیابت چیست؟

پره دیابت یک مرحله قبل از شروع دیابت است ، حالتی بین نرمال و دیابت قطعی. اگرچه هنوز فرد دیابت ندارد ولی خطرات ناشی از افزایش قند خون و احتمال تبدیل شدن به دیابت قطعی ، بیشتر است. این مرحله از دیابت که به مرحله "قند خون مختل" (Impaired Fasting Glucose, IFG) هم معروف است یکی از معیارهای تشخیص "سندرم متابلیک" است و حتما باید از نظر سایر معیارهای آن (مانند فشارخون بالا ، چاقی شکمی و چربی خون مختل) بررسی گردد.

نکته مهم

بسیاری از افراد از این که دیابت داشته باشند ، هراس دارند. دیابتی بودن چیز خوبی نیست ولی عدم توجه به آن و انکار دیابت قطعا چیز بسیار یدتری نسبت به داشتن دیابت است. با جدی نگرفتن دیابت و عدم درمان آن در سال های اولیه ، شاید روزهای طلایی درمان و جلوگیری از پیدایش عوارض دیابت را از دست داده شود. لذا لازم است اگر در آزمایش های انجام شده ، دیابت مشخص می شود حتما بیماران تحت نظر تیم درمانی دیابت باشند. در بسیاری از موارد دیابت با کنترل رژیم غذایی ، ورزش و کم کردن از وزن قابل درمان است. 

 دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من