ترومبوز
        ترومبوز         
علل وریسک فاکتور
علایم بیماری
درمان
پیشگیری 

 لخته خون (ترومبوز) سه علت اصلی دارد که سالها قبل توسط دکتر ویرشو مطرح شد:

1- استاز و کاهش سرعت جریان خون در رگ

2- افزایش قدرت فاکتورهای انعقادی خون

3- آسیب و صدمه دیدن لایه داخلی رگ

بیماری ها و شرایط بسیار زیادی هستند که هر کدام از آنها با یکی از مکانیسم های بالا می توانند موجب تشکیل لخته خون در بدن شوند.

اگرچه برخی از این شرایط غیر قابل اجتناب یا ارثی هستند ، مانند افزایش سن یا سابقه خانوادگی تشکیل لخته خون ، ولی بسیاری از عوامل هم هستند که اکتسابی بوده و قابل پیش گیری و کنترل هستند مانند مصرف سیگار ، اضافه وزن یا مصرف داروهایی که باعث افزایش تولید لخته خون می شوند.

علل ترومبوز

اگر شما یک یا چند مورد از عوامل و ریسک فاکتورهای زیر را دارید ، به احتمال زیاد در معرض ترومبوز هستید و لازم است در مورد کنترل این فاکتورها با پزشک خود مشورت نمایید.

آتروسکلروزیس

رسوب چربی خون در جدار رگهای بدن ، برجستگی هایی داخل رگ ایجاد می کند که اصطلاحا "پلاک آتروسکلروزی" نامیده می شود. این پلاکها می توانند داخل عروق کرونر قلب ، آئورت ، عروق مغز (کاروتید) و هر کدام از شریانهای بدن تشکیل شوند. پاره شدن این پلاکهای آتروسکلروزی باعث آزاد شدن چربی های موجود در آن به داخل رگ می شود که به سرعت موجب تشکیل لخته خون در همان محل خواهد شد.  ایجاد لخته خون بر روی پلاک های آتروسکلروزی تقریبا فقط در شریانها دیده می شود و وریدها کمتر دچار آتروسکلروز می شوند یا اصلا نمی شوند. به همین دلیل این نوع از ترومبوز با انسداد شریان های اعضای مهمی از بدن مانند قلب و مغز ، عامل اصلی ایجاد سکته های قلبی و مغزی هستند.

فیبریلاسیون دهلیزی AF

یکی از آریتمی های شایع قلبی است که در آن ضربانات منظم قلب از بین رفته و ضربان نامنظم قلب جایگزین آن می شود. ضربان نامنظم قلب موجب جریان نامنظم خون داخل حفرات قلب می شود که می تواند باعث استاز خون داخل قلب و تشکیل لخته خون شود. لخته های تشکیل شده در حفرات قلب -بویژه دهلیز چپ- می توانند با جریان خون از قلب خارج شده و به مغز یا هر کدام از اعضای بدن وارد شوند.

دیابت قندی

دیابت موجب تغییراتی در پروتئین ها و فاکتورهای انعقادی خون می شود که موجب افزایش خاصیت تولید لخته خون می شوند. دیابت یکی از بیماری های مهم افزایش دهنده ترومبوز و لخته خون در بدن است و طبق گزارشات انجمن قلب آمریکا، تا 80 درصد از علل مرگ و میر افراد دیابتی ، ترومبوز و بیماری های مرتبط با آن است.

بی حرکتی طولانی مدت

نشستن یا خوابیدن طولانی مدت -به دلیل بیماری هایی مانند سکته مغزی و فلج عضلانی یا در مسافرت های طولانی مدت با هواپیما- باعث توقف خون داخل سیاهرگها شده و لخته خون ایجاد می کند. راه رفتن ، انجام حرکات بدنی و کششی می تواند با به جریان انداختن خون داخل رگهای بدن احتمال تشکیل لخته خون را کاهش دهد.

جراحی

انجام عمل جراحی عامل افزایش خطر ترومبوز است. علت این امر بی حرکتی طولانی مدت بر روی تخت اطاق عمل و در بستری بعد از آن است. هم چنین کم آبی بدن هم می تواند نقش داشته باشد.

این خطر در عمل های جراحی که بر روی ناحیه لگن انجام می شود یا جراحی های ارتوپدی بر روی استخوان های ران و زانو ، افزایش پیدا می کند.

خطر تولید ترومبوز در جراحی های قلبی و جراحی هایی که بر روی عروق بدن شامل شریانها و وریدها انجام می شود هم وجود دارد.

سرطانها و درمان آنها

انواع سرطانها و درمان آنها مانند برخی از داروهای شیمی درمانی ، عاملی قوی و شناخته شده برای ایجاد لخته خون هستند. اگر شما تحت درمان بدلیل کانسر هستید ، باید با علایم ترومبوز و بیماری های ناشی از آن آشنا باشید.

مسایل ژنتیکی

اگرچه تعداد آنها کم است ولی تعدادی از بیماری ها و جهش های ژنتیکی وجود دارند که می توانند موجب افزایش ترومبوز شوند. مهمترین علامت این مسایل ژنتیکی ، وجود سابقه فامیلی از ترومبوز و بیماری های مشابه در افراد خانواده است. اغلب بیماری های ژنتیکی باعث ایجاد لخته خون در سیاهرگها می شوند که زمینه ساز بیماری DVT و آمبولی ریه است. برخی از این جهش های ژنتیکی مهم عبارتند از:

فاکتور V لیدن: تا 5 درصد افراد جامعه دچار نوعی جهش در ژن تولید کننده این فاکتور هستند. فاکتور 5 انعقادی یکی از پروتئین های مسیر انعقادی است که جهش در آن و تولید فاکتور 5 لیدن ، باعث افزایش فعالیت و لخته زایی آن می شود.

جهش ژن پروترومبین: ترومبین قوی ترین فاکتور انعقادی بدن است که از پروترومبین تولید می شود. جهش ژن پروترومبین که در 2 درصد افراد جامعه دیده می شود ، موجب افزایش فعالیت این فاکتور انعقادی و افزایش ترومبوز در بدن خواهد شد.

کمبود فاکتورهای آنتی ترومبین ، پروتئین C و S: این فاکتورها در اصل عوامل مهار کننده و ضد انعقاد هستند. کمبود این فاکتورها باعث ماندگاری و تشدید لخته های کوچکی می شود که به هر دلیلی در جریان خون ایجاد می شوند.

داشتن بیماری ناشی از ترومبوز در سن زیر 40 سال ، حملات مکرر ترومبوز ، سابقه خانوادگی قوی از بیماری های ترومبوز و سقط های مکرر در خانمها دلایلی هستند که باید به وجود یک یا چند مورد از این جهش های ژنتیکی شک کرد. این جهس ها با بررسی و آزمایشات ژنتیکی قابل تشخیص هستند.

فاکتورهای اکتسابی

برخلاف عوامل ژنتیکی و بیماری هایی مانند دیابت و آتروسکلروز ، فاکتورهای زیر ناشی از شیوه غلط زندگی و اقدامات غیر بهداشتی خود افراد هستند. این عوامل اگرچه بسیار شایع هستند ولی به راحتی قابل شناسایی و کنترل می باشند.

سیگار: سیگار باعث صدمه به جدار داخلی عروق می شود و زخم این لایه باعث ترومبوز می شود. سیگار هم چنین می تواند تعادل فاکتورهای انعقادی و ضدانعقادی خون را به سمت غلبه فاکتورهای انعقادی برهم بزند. خطر سیگار به وبژه در زمان حاملگی یا مصرف قرص های ضدبارداری بیشتر است.

چاقی و اضافه وزن: دلیل این که چرا چاقی باعث افزایش خطر ترومبوز می شود ، زیاد شناخته شده نیست ولی افزایش وزن و چاقی یکی از علل شناخته شده ترومبوز و تشکیل لخته های خون در بدن هستند.

حاملگی و زایمان: حاملگی با تغییر هورمون های استروییدی بدن و افزایش فاکتورهای انعقادی خون یکی از ریسک فاکتورهای معروف برای تشکیل لخته خون است و تمام خانمهایی که در سنین باروری هستند باید با علایم ناشی از ترومبوز آشنا باشند.

خانم هایی که زایمان می کنند باید بدانند که این خطر تا 6 هفته بعد از زایمان همچنان وجود دارد و در این دوره نباید بی حرکتی داشته باشند. زایمان با سزارین یکی از عواملی است که خطر ترومبوز را افزایش می دهد.

درمان های هورمونی: در برخی از بیماری ها از داروهای هورمونی استفاده می شود. درمان های هورمونی به ویژه استروژن به شدت لخته زا هستند و خطر ترومبوز را افزایش می دهند. بیمارانی که به دلایل مختلفی مانند سرطان سینه ، بیماری های تخمدان ، یائسگی یا بیماری های پروستات تحت درمان هورمونی هستند باید در مورد ترکیب هورمون و خطرات آن با پزشک خود مشورت نمایند.

قرص های جلوگیری از حاملگی: قرص های ضدبارداری که حاوی استروژن و نوع خاصی از پروژسترون (Drospirenone) هستند ، می توانند موجب ترومبوز شوند. اگرچه خطر کلی با این قرص ها کم است ولی این خطر در خانم های بالای 40 سال یا افرادی که زمینه ژنتیکی ترومبوز دارند یا سیگار می کشند ، به شدت افزایش می یاید.