آمبولی ریه          
مرور کلی
علل و ریسک فاکتور
علایم بیماری
تشخیص
درمان
پیشگیری

وقتی بیماری آمبولی ریه تشخیص داده شد ، باید بلافاصله درمان آن شروع شود. اهمیت درمان هرچه سریعتر آمبولی ریه به حدی است که پزشکان اگر علایم اولیه بیمار مشکوک به آمبولی ریه باشد ، حتی قبل از تشخیص قطعی و انجام سی تی اسکن ریه ، درمان آمبولی ریه را شروع می کنند و منتظر جواب قطعی تستها می مانند.

درمان آمبولی ریه استفاده از داروهای رقیق کننده خون است که هم لخته ریه را از بین می برند و هم مانع تشکیل مجدد و تجمع لخته های جدید می شوند. نوع و شدت درمان در مرحله اول بستگی دارد به شرایط بالینی بیمار که آیا پایدار است یا نه. منظور از پایدار بودن ، فشار خون مناسب و عدم وجود زجر تنفسی شدید است.

آیا بیمار با آمبولی ریه باید بستری شود؟

جواب در کل بله است. بیماران با آمبولی ریه لازم است به مدت چند روز در بیمارستان و اگر آمبولی ریه موجب بزرگ شدن قلب ، پرفشاری ریه یا پایین آمدن فشارخون شده باشد ، در بخش ویژه بستری شوند.

در سالهای اخیر با توجه به کشف داروهای مناسب برای درمان سرپایی آمبولی ریه تعداد بسیار کمی از بیماران که آمبولی کوچک دارند و همچنین تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس آنها بالا نرفته باشد و میزان اکسیژن رسانی خون آنها طبیعی باشد را می توان به شرط پیگیری و در دسترس بودن ، خارج از بیمارستان و به صورت سرپایی درمان کرد.

برای بیماران با وضعیت پایدار

اکثر بیماران با آمبولی ریه در این گروه قرار می گیرند یعنی حجم لخته خون داخل ریه به حدی نیست که مانع عملکرد ریه شود و فشارخون بیمار پایین بیاید.

این بیماران با داروهای ضد انعقادی درمان می شوند.

داروهای ضدانعقادی به صورت تزریقی و خوراکی در دسترس هستند و هرکدام خواص درمانی و شرایط استفاده مخصوص به خود را دارند که برحسب شرایط بیمار و یافته های تصویربرداری و آزمایش خون به ویژه عملکرد کلیه که راه اصلی دفع این داروها است ، انتخاب می شوند.

  1. هپارین (UFH): داروی تزریقی و شناخته شده برای درمان لخته های خون است.

  2. انوکساپارین (LMWH): یا هپارین با وزن مولکولی کم که داروی بسیار خوب . موثری علیه لخته های خون است و به صورت زیرجلدی و اطراف ناف تزریق می گردد.

  3. Fundaparinux: دارویی با قدرت بالا در ضعیف کردن سیستم انعقاد خون است که از راه پوست تزریق می شود.

  4. داروهای خانواده NOAC که آنتی کواگولان های خوراکی هستند مانند ریواروکسابان (Rivaroxaban) ، آپیکسابان (Apixaban) ، دابیگاتران (Dabigatran) و ادوکسابان (Edoxaban). این داروها با توجه به راحتی در مصرف و اثربخشی مناسب آنها در درمان لخته های خون امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند.

  5. وارفارین (Warfarin): داروی خوراکی و قدرتمندی برای درمان انواع لخته های خون در بدن است. این دارو که از سالهای قبل برای بیماران دریچه قلبی و آمبولی ریه مورد استفاده قرار گرفته است ، بسیار موثر بوده و کارایی قابل قبولی در درمان بیماران دارد.

درمان آمبولی ریه به دو دوره درمان اولیه در 5 تا 7 روز اول و درمان ثانویه بعد از آن تا سه ماه تقسیم می شود. بیشتر پزشکان ترجیح می دهند با توجه به سرعت اثر سریع و قابلیت تنظیم خوب داروهای تزریقی در چند روز اول درمان از داروهای تزریقی مانند هپارین یا انوکساپارین استفاده نمایند و بعد از اطمینان از رقیق شدن خون و پاسخ بیمار به درمان داروهای خوراکی را تا سه ماه بعد ادامه دهند.

البته در مورد داروهای خانواده NOAC امکان شروع ریواروکسابان و آپیکسابان،  از ابتدا به جای داروهای تزریقی وجود دارد و انتجاب این داروها از ابتدای درمان با نظر پزشک معالج قابل انجام است.

بعد از دوره حاد بیماری و ترخیص بیمار یکی از داروهای خوراکی (و البته در برخی شرایط تزریقی)، مانند وارفارین یا خانواده داروهای NOAC برای درمان تا سه ماه بعد انتخاب می شود. درمان آمبولی حاد ریه بعد از سه ماه کامل می شود ولی در برخی از بیماران لازم است درمان برای زمان بیشتری و شاید تا پایان عمر ادامه یابد. بیمارانی که به درمان طولانی بعد از سه ماه احتیاج دارند دو گروه هستند:

1- افرادی که علت خاصی برای تشکیل لخته خون در پا یا آمبولی ریه آنها پیدا نمی شود. این گروه از بیماران بسیار مستعد تکرار آمبولی ریه یا لخته خون در سایر نقاط بدن هستند و لازم است تحت نظر پزشک برای مدت طولانی تری ار داروهای خوراکی ضد انعقادی استفاده نمایند.

2- بیمارانی که عامل زمینه ساز برای آمبولی ریه آنها از بین نرفته و هنوز وجود دارد مانند بیماران با سرطان. این بیماران هم لازم است برای زمان بیشتری از داروهای ضد انعقاد تزریقی مانند انوکساپارین یا داروهای خوراکی استفاده نمایند.

برای بیماران بدحال 

در این بیماران لخته ریه خیلی بزرگ است و می تواند مانع عملکرد طبیعی ریه شود. این بیماران معمولا فشارخون پایین دارند ، ضربان قلب آنها خیلی بالاست و در برخی موارد کاهش سطح هوشیاری و سنکوپ هم دارند و سطح پایین اکسیژن خون آنها می تواند برای عملکرد نرمال مغز و بقیه اعضای بدن اختلال ایجاد نماید.

درمان روتین برای این بیماران در کوتاه مدت نمی تواند جوابگو باشد و لازم است علاوه از درمان با داروهای ضدانعقادی برای نجات جان این بیماران ،  با استفاده از روش های مختلف ، لخته خون داخل ریه این بیماران را هم خارج نمود. برای این کار از چندین روش استفاده می شود:

1- داروهای ترومبولیتیک:از این داروها در درمان بیماران با سکته قلبی به وفور استفاده می شود. داروهای ترومبولیتیک (Thrombolytic, TL) یا فیبرینولیتیک (Fibrinilytic, FL) می توانند لخته خون داخل ریه را شکسته و در خون حل نمایند و به سرعت انسداد مسیر جریان خون را از بین ببرند.

این داروها مانند "آلتپلاز" (Alteplase) ، "استرپتوکیناز" (Streptokinase) و "اروکیناز" (Urokinase) به صورت وریدی یا از طریق لوله های باریکی مستقیما به داخل لخته خون ریه ، تزریق می شوند و معمولا خیلی سریع جواب داده و باعث بهبودی حال عمومی بیمار می شوند.

2- آمبولکتومی: مهم ترین عارضه داروهای فیبرینولیتیک ، خونریزی است و در بیمارانی که خونریزی داشته یا مستعد خونریزی باشند ، نمی توان از آنها استفاده کرد. در این بیماران لازم است لخته خون را از ریه خارج کرد.

برای این کار بسته به شرایط بیمارستان و تصمیم پزشکان می توان از روشهای آنژیوگرافی و مداخله از راه پوست استفاده کرد یا بیمار را به اطاق عمل برده و با جراحی قلب باز ، لخته های داخل ریه را خارج نمود. انجام هر کدام از این پروسیچرها ، چون در شرایط خیلی بدحال بیماران انجام می شود دارای خطرات و عوارض زیاد و مخصوص به پروسیجر است.

بعد از برطرف کردن لخته خون در بیماران بدحال با یکی از روش های گفته شده و پایدار شدن آنها ، ادامه درمان دارویی این بیماران مشابه با بیماران پایدار است و از همان داروها و شرایط استفاده می شود.

نوشته آخر

بعد از درمان مرحله حاد بیماری و ترخیص از بیمارستان ، لازم است شما حتما با آمبولی ریه و عوارض و درمان آن آشنا باشید. آمبولی ریه در بسیاری از موارد قله کوه یخی است که علل و عوامل ناشناخته زیادی دارد.

همکاری مناسب بین بیمار و کادر درمان و مراقبت و پیگیری بیمار به ویژه در مصرف داروهای ضد انعقادی ، شرط اصلی موفقیت در درمان بیماری است.