علت ایجاد فشارخون بالا

فشارخون بالا همانند بسیاری از بیماری های دیگر دلایل مخصوص به خود را دارد که آشنایی با آنها از نظر پیشگیری برای افراد سالم و کنترل بهتر بیماری برای افراد مبتلا می تواند بسیار کمک کننده باشد، البته برخی از این عوامل قابل پیشگیری و برخی دیگر، غیرقابل پیشگیری هستند.

شاید مهم ترین دلیل فشارخون بالا، افزایش سن باشد. افزایش سن به ویژه بالای 50 سال و به صورت خاص در خانم ها بعد از سن یائسگی، موجب از بین رفتن نرمی و انعطاف جدار عروق بدن می شود. رسوب کلسترول در جدار رگها، افزایش میزان کلاژن جدار عروق و کاهش رشته های الاستیکی آن همگی منجر به سفت شدن عروق (اصطلاحا تصلب شرایین)، و افزایش فشارخون داخل آن ها می گردد. افزایش سن امری است غیرقابل اجتناب ولی انجام ورزش های هوازی منظم و رعایت مسایل مربوط به تغذیه می تواند از سفت شدن جدار عروق با افزایش سن جلوگیری نماید.

عامل دومی که قابل تغییر و پیشگیری نیست، زمینه ژنتیکی و خانوادگی فشارخون بالا است. خیلی از خانواده ها هستند که در آن ها، افراد زیادی دچار فشارخون بالا هستند به عنوان مثال، فردی که پدر و مادر یا خواهر و برادرش یا حتی تعداد زیادی از نزدیکان درجه دوم وی دارای فشارخون بالا می باشند، طبیعتا خودش هم استعداد زیادی برای این بیماری خواهد داشت. البته این افراد به جای نگرانی و ترس از بیماری باید سایر علل قابل درمان و قابل پیشگیری فشارخون را رعایت نمایند تا از پیدایش آن جلوگیری کرده یا حتی الامکان شروع آن را به تاخیر بیندازند.

غیر از این دو مورد، بقیه علل افزایش فشارخون بالا مربوط به شیوه زندگی افراد است که زمینه این بیماری را فراهم می کند.

مصرف نمک زیاد یکی از این موارد است. در حالت طبیعی مقدار مشخصی از نمک و یون سدیم موجود در آن برای حفظ شرایط طبیعی بدن ضروری است که این میزان تقریبا معادل 6 گرم نمک در شبانه روز است. مصرف نمک بیشتر از این میزان موجب وارد شدن سدیم به کلیه ها، جدار عروق و احشای بدن می شود که این امر موجب تجمع آب زیاد در فضای سلولی و عروق و انقباض آن ها و متعاقب آن فشارخون بالا خواهد شد. لذا توصیه اکید بر این است که افراد سالم به ویژه افرادی که زمینه ایجاد فشارخون بالا را دارند، از حداقل نمک استفاده نمایند به این صورت که از اضافه کردن نمک به غذای پخته شده خودداری نمایند زیرا نمک م.جود در خود غذا و نمکی که در موقع طبخ اضافه می شود برای رفع نیازهای بدن کافی است، پس اولین قدم حذف نمکدان از سر سفره غذا است. این امر در مورد تمام انواع نمک ها است و اینکه جدیدا نمک دریا به عنوان نمک بی ضرر و حتی برای درمان فشارخون بالا تبلیغ می شود، این امر درست نیست. قدم دوم کاهش استفاده از غذاهای پر نمک مانند غذاهای حاضری، اسنک ها، فست فودها و غذاهای کنسرو شده است. این نوع از غذاها معمولا برای جلوکیری از رشد میکروب پر از نمک، نیترات و افزودنی های زیاد هستند که اصولا برای بدن مناسب نمی باشند.

یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد فشارخون بالا به ویژه در سنین پایین و حتی نوجوانان، اضافه وزن و چاقی است. اضافه وزن به ویژه به صورت رسوب چربی در اطراف شکم که به چاقی شکمی معروف است، موجب افزایش بار قابل توجهی به سیستم قلبی و عروقی شده و با تولید مواد منقبض شده عروق می تواند به فشارخون بالای مزمن منجر شود. چاقی و اضافه وزن از سوی دیگر با افزایش مقاومت سلول های بدن به انسولین موجب بالا رفتن میزان انسولین خون می شود و از آنجایی که انسولین به عنوان ماده منقبض کننده عروق مطرح است، می تواند به انقباض عروق و ایجاد فشارخون بالا کمک نماید.

دود سیگار حاوی مواد شیمیایی بسیاری است که موجب تحریک، آسیب و منقبض شدن لایه های داخلی و عضلات موجود در عروق بدن می شوند. همین آسیب به لایه محافظتی داخل عروق است که باعث می شود چربی خون از خلال این سلول های صدمه دیده، وارد بافت های عروقی شده و رسوب نماید. انقباض عروق بدن به دنبال مصرف سیگار حتی تا نیم ساعت هم باقی می ماند و اگر فرد در این فاصله مکررا در معرض دود سیگار یا بقیه دخانیات مانند قلیان قرار گیرد، این انقباض مکررا تکرار شده و بعد از مدتی منجر به ایجاد فشارخون دایمی خواهد شد.

عدم فعالیت بدنی و داشتن سبک زندگی غیرفعال، یکی از دلایل اصلی پیدایش فشارخون بالا است. فعالیت بدنی از یک طرف با تحریک سیستم عصبی و هورمون های در گردش خون، و از سوی دیگر با جلوگیری از افزایش وزن موجب مقاومت بدن در برابر فشارخون بالا می گردد. داشتن فعالیت بدنی به معنی انجام ورزش های حرفه ای نیست، اگرچه آنها هم مفید هستند ولی اجتناب از زندگی ماشینی و بی تحرک و داشتن حداقل روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی که موجب افزایش ضربان قلب و تعریق گردد، کافی است. در کنار این سعی کنید تا حد ممکن برای انجام کارهای روزانه مانند رفتن به سرکار یا خرید، و به هر بهانه دیگر، پیاده روی نمایید.

الکل و مشروبات الکلی موضوعی است که می تواند به فشارخون بالا و سایر بیماری ها و عوارض قلبی منجر گردد. مصرف الکل به میزان کم ( مصرف 5 تا 7 بار در هفته به میزان 30 تا 40 گرم الکل)، در بسیاری از مطالعات علمی به کاهش چربی خون و سکته های قلبی منجر شده است و به همین دلیل بسیاری از مردم و حتی پزشکان مصرف این مقدار از الکل را توصیه می کنند ولی در مطالعات بزرگ که در آن افراد برای سالیان متمادی پیگیری شده اند، این اثر مثبت مصرف نوشیدنی های الکلی قابل توجه نبوده و لذا با در نظر گرفتن عوارض مهم مصرف الکل بر روی کبد، مغز و سایر اعضای بدن مصرف الکل حتی برای پیشگیری توصیه نمیشود. از سوی دیگر مصرف بیش از مقداری که در بالا اشاره شد، به شدت از نظر بیماری های قلبی و فشارخون مضر بوده و لذا توصیه فعلی برای افرادی که الکلی نیستند، پرهیز کامل و برای افرادی که الکلی هستند، کاهش میزان مصرف به حدی است که اشاره شد.

استرس های روحی و روانی، استراحت کم و شب کاری، داشتن اضطراب های شغلی و خانوادگی همگی جزو عوامل شناخته شده بیماری های قلبی و فشارخون بالا هستند. لذا مراقبت از عدم ابتلا به این حملات و سعی در درمان آنها نقش بسزایی در کاهش خطر ابتلا به فشارخون بالا دارد.

جدای از عوامل گفته شده مصرف برخی از داروهای خاص و یا ابتلا به برخی از بیماری ها می تواند به فشارخون بالا منجر شود که در این صورت این نوع از فشار خون ثانویه به بیماری زمینه ای بوده و درمان بیماری اصلی یا تغییر داروی مصرفی به کنترل و درمان فشارخون بالا منجر خواهد شد. تعداد این نوع از بیماری ها زیاد نیست و شاید حداکثر 10 درصد افراد با فشارخون بالا این بیماری ها را داشته باشند. سردسته این بیماری ها، بیماری های کلیوی هستند. اشکال در عملکرد کلیه یا تنگی شریان کلیویمی تواند به فشارخون بالا منجر شود. بیماری های دیگر مانند کم کاری یا پرکاری غده تیرویید، بیماری های غده هیپوفیز و غده فوق کلیوی هم قادرند فشارخون های بالا ایجاد نمایند.

بیماری فشارخون بالا همانند بسیاری از بیماری های متابلیک دیگر همچون دیابت قندی، ناشی از تغییر شیوه زندگی و عمر طولانی تر انسان های امروزی است. با کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی و با افزایش طول عمر انسانهاف این نوع از بیماری ها که به بیماری های ساخته دست انسان هم مشهور هستند، رو به افزایش می باشند و به نظر می رسد راه حل اصلی کنترل آنها، تغییر شیوه های زندگی باشد.