روزه برای بیماران قلبی

با توجّه به نزدیک شدن ماه مبارک رمضان ، بسیاری از بیماران قلبی تمایل به روزه داری دارند. این که روزه گرفتن در این روزها که ماه مبارک رمضان در ماه‌های اسفند و فروردین است و گرسنگی و تشنگی ناشی از ساعات طولانی روزه داری، تداخلی با سلامت قلبی بیماران دارد یا می تواند موجب تشدید بیماری آنها شود، سوأل بسیاری از بیماران و خانواده آنها است.

در این نوشته سعی کرده ایم به تفکیک بیماری های قلبی و داروهایی که بیماران مصرف می کنند، به این موضوع بپردازیم. البته شرایط روزه داری در مورد افراد مختلف و شرایط و سبک زندگی های گوناگون کاملاً با هم متفاوت هستند. برخی از افراد شاغل بوده و لازم است ساعت های طولانی کار کنند که البتّه برحسب نوع کار هم متفاوت است که آیا کار اداری و در محیط بسته است یا کار بدنی و در محیط گرم. حتی برخی از بیماران قادرند در ایام روزه داری سبک زندگی خود را تغییر دهند و در ساعات شب و اوایل روز که گرسنه و تشنه نیستند، بیدار بمانند و بقیه روز را تا شب بخوابند در حالی که بسیاری از بیماران قادر به تغییر شرایط زندگی و کار خود نیستند. به هرحال هر توصیه ای در مورد روزه و روزه داری قطعاً در مورد همه افراد درست نیست و این توصیه ها از شرایط زندگی و فرد به فرد متفاوت خواهد بود. 

لیکن به صورت کلّی در مورد بیماری های قلبی و تداخل روزه داری با آنها می توان توصیه های کلّی داشت.

در افراد با سابقه سکته قلبی

 این بیماران عموماً تحت آنژیوگرافی قرار می گیرند و برای عروق تنگ آنها درمان به صورت استنت یا عمل جراحی قلب باز صورت می گیرد و لازم است داروهای مربوط به عمل قلب را تا مدتها دریافت نمایند.

گرسنگی دراین بیماران با افزایش تحریک عصبی و تشدید ایسکمی قلب می تواند برای سلامت قلب، مضرّ باشد. از سوی دیگر تشنگی طولانی مدّت با کاهش آب بدن می تواند خطر تشکیل لخته خون را افزایش دهد.

لذا در این بیماران توصیه می شود در یک سال اول بعد از حمله قلبی و تا زمانی که از داروهای دوم ضدً پلاکتی مانند پلاویکس استفاده می کنند، از روزه داری خودداری نمایند. این افراد بعد از یک سال و در صورت عدم وجود نارسایی قلبی و پایدار بودن شرایط قلبی با نظر پزشک معالج خود می توانند روزه بگیرند.

در بیماران با نارسایی قلبی

نارسایی قلب از جمله بیماری هایی است که درمان آن شدیداً به تنظیم میزان آب و الکترولیت های بدن وابسته است و طبیعتاً ساعت های طولانی گرسنگی و تشنگی می تواند موجب تشدید علایم و تغییر شرایط بیماری شود. این بیماران برخلاف توصیه هایی که به افراد سالم در خصوص نوشیدن آب زیاد در ساعات شب می شود، نباید مایعات زیاد مصرف کنند. از سوی دیگر اکثر بیماران با نارسایی قلبی از داروهای ادرار آور مانند فورزماید استفاده می کنند که می تواند موجب تشدید کم آبی بدن شود.

لذا به نظر می رسد نارسایی قلبی هم می تواند موجب سختی در روزه‌داری شود و هم اینکه تشنگی و استرس روزه‌داری می تواند موجب تشدید بیماری نارسایی قلبی و صدمه به بدن گردد. از اینرو توصیه می شود بیمارانی که نارسایی قلب دارند ، روزه نگیرند.

در بیماران با سابقه ترومبوز

افرادی هستند که سابقه ترومبوز دارند، از قبیل:

• لخته خون در پا - DVT
• لخته خون در ریه - آمبولی ریه
• ترومبوز وریدهای مغزی
• و ترومبوز در هر یک از عروق بدن.

این افراد به دلایل ژنتیکی یا به دلیل بیماریهای اکتسابی مستعدّ تشکیل لخته خون یا ترومبوز در بدن هستند. یکی از علل مهمّ ایجاد کننده ترومبوز در بدن، کم آبی و دهیدراتاسیون است.

توصیه کلّی به این بیماران عدم روزه داری است به ویژه اگر از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین یا ریواروکسابان استفاده می کنند.

تشنگی و کم آبی ناشی از روزه داری می تواند موجب کاهش اثر داروها و افزایش خطر تشکیل لخته خون گردد.

در بیمارانی که داروی ضد پلاکت دوم دریافت می کنند

در برخی از بیماران توصیه می شود تا برای مدّت ۶ ماه تا یکسال، در کنار داروی آسپیرین از داروی دوم ضدّ پلاکتی استفاده کنند. به عنوان مثال در افرادی که استنت قلب دارند، عمل قلب باز انجام داده‌اند یا در افرادی که سکته مغزی کرده‌اند یا در بیماران با حمله قلب و سکته قلبی این توصیه وجود دارد.

در بیمارانی که غیر از آسپیرین، باید از سایر داروهای ضدّپلاکت مانند کلوپیدوگرل (پلاویکس، اسویکس و زیلت) یا تیکاگرولول و پراسوگرل استفاده نمایند، روزه داری می تواند به دو دلیل موجب صدمه به بدن گردد:

در این بیماران استرس ناشی از تشنگی و گرسنگی می تواند بیماری زمینه‌ای را تشدید نماید

و دوّم اینکه در این افراد تشنگی و کم آبی می تواند موجب غلظت خون و ایجاد لخته خون شود.

لذا توصیه می شود این بیماران به ویژه در روزهای بلند سال ، روزه نگیرند.

در افرادی که وارفارین یا داروی ضد انعقاد استفاده می کنند

برخی بیماران با دریچه مصنوعی، سابقه لخته خون در قسمت های مختلف بدن، سکته مغزی، آمبولی ریه و آریتمی های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی لازم است از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنند. این افراد از داروهایی مانند وارفارین، ریواروکسابان، آپیکسابان و دابیگاتران استفاده می کنند.

روزه داری برای سلامتی این بیماران ضرر دارد و توصیه میششود همزمان با مصرف این داروها افراد روزه نگیرند.

در افراد دیابتی

اگرچه تصوّر بر این است که روزه داری و نخوردن غذا باعث کاهش قند خون می شود و برای افراد دیابتی می تواند مفید باشد، ولی باید توجّه کرد که دیابت قندی مجموعه پیچیده ای از اختلال در عملکرد انسولین، قند و چربی خون است که در ارتباط بسیار نزدیک با تغییرات متابلیک بدن قرار دارد. لذا روزه داری در این بیماران می تواند بسیار خطرناک باشد. توصیه کلّی در افراد دیابتی که از انسولین یا سایر داروهای پایین آورنده قندخون استفاده می کنند، عدم روزه داری است.

افراد با دیابت نوع ۱ که وابسته به انسولین هستند، بطور کلی روزه نگیرند.

در افراد دیابت نوع ۲ که دیابت کنترل نشده یا به سختی کنترل شده دارند و بصورت مکرر دچار تشنگی و ادرار زیاد هستند، روزه می تواند مضر باشد و توصیه نمی شود.

در افراد با دیابت نوع ۲ که دیابت کنترل شده دارند و داروهای آنها در یک یا دو وعده تنظیم شده است، این افراد می توانند با مشورت از پزشک معالج و با تنظیم زمانهای فعالیت بدنی و مصرف داروها روزه بگیرند. 

در افراد با فشارخون بالا

اثر روزه داری بر فشار خون یکسان نیست. افرادی که فشارخون های کنترل شده و خفیف دارند، احتمال دارد با روزه‌داری فشارخون آنها پایین بیاید و مقدار مورد نیاز دارو، کمتر بشود. برعکس در بیماران با فشارخون بالای کنترل نشده، روزه‌داری و استرس ناشی از گرسنگی وتشنگی می تواند به تشدید فشارخون منجر شود.

افراد با فشار خون های شدید و کنترل نشده، به ویژه اگر لازم است از سه وعده دارو برای کنترل فشار خون استفاده کنند، بهتر است روزه نگیرند.

افراد با فشارخون های خفیف که با یک یا دو وعده مصرف قرص فشارشان کنترل است، می توانند با تغییر ساعت دارو به ساعات سحر و افطار ، روزه بگیرند.

برای افراد با عوامل خطر قلبی

افرادی که بیماری مهمّی ندارند ولی دارای عوامل خطر متعدّدی مانند اضافه وزن، قند خون افزایش یافته، چربی خون افزایش یافته هستند یا سیگار مصرف می کنند، روزه داری نه تنها ضرری ندارد بلکه برای کنترل عوامل خطر، ترک سیگار و بهبود عادت های تغذیه ای، توصیه هم می شود. 

 دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من